Khi các quốc gia gặp khó khăn trong việc “khai tử” mạng 2G

Việc tắt mạng di động thế hệ thứ hai (2G) đang trở thành một bài toán nan giải đối với nhiều quốc gia trên thế giới, ngay cả khi những công nghệ mới hơn như 4G, 5G đang phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy quá trình chuyển đổi này phức tạp hơn nhiều so với dự tính ban đầu.

Mạng 2G ra đời vào những năm 1990, cung cấp các dịch vụ cơ bản như thoại và tin nhắn SMS. Cho đến nay, dù đã lạc hậu về mặt công nghệ, nhưng 2G vẫn đóng vai trò thiết yếu trong hệ thống thông tin liên lạc của nhiều quốc gia, đặc biệt là tại các nước đang phát triển.

Vấn đề đầu tiên nằm ở cơ sở hạ tầng. Ở những quốc gia có lãnh thổ rộng lớn hoặc địa hình phức tạp như Ấn Độ, Brazil hay Indonesia, mạng 2G vẫn chiếm tỷ lệ đáng kể do chi phí xây dựng và duy trì hệ thống trạm thu phát sóng 3G, 4G và 5G rất cao. Việc thay thế hoặc nâng cấp toàn bộ cơ sở hạ tầng viễn thông là một thách thức khổng lồ về kinh tế và kỹ thuật.

Ví dụ điển hình nhất là Ấn Độ, quốc gia với gần 1,5 tỷ dân và phần lớn dân số sống tại các vùng nông thôn. Dù đã triển khai mạnh mẽ các mạng 4G và bước đầu tiến tới 5G, nhưng thực tế cho thấy vẫn còn hàng trăm triệu người dân Ấn Độ sử dụng điện thoại di động chỉ hỗ trợ 2G. Những điện thoại giá rẻ này không đủ khả năng sử dụng các mạng thế hệ mới. Chính phủ Ấn Độ và các nhà mạng gặp phải bài toán khó khăn: nếu tắt 2G, họ sẽ phải đối mặt với một lượng lớn dân số mất kết nối, từ đó dẫn đến các vấn đề xã hội và kinh tế nghiêm trọng.

Một khó khăn nữa là ở khía cạnh người dùng cuối. Nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển tại châu Phi, Nam Á và Đông Nam Á, vẫn đang sử dụng hàng triệu thiết bị di động chỉ tương thích với mạng 2G. Việc buộc người dùng chuyển sang điện thoại thông minh hoặc thiết bị hỗ trợ 4G, 5G có thể gây ra sự phản kháng và bất mãn trong cộng đồng, do chi phí đầu tư mới cao và khả năng tiếp cận hạn chế.

Ngoài ra, 2G vẫn đang phục vụ một số lượng lớn các thiết bị IoT (Internet of Things). Các thiết bị đơn giản như máy theo dõi, thiết bị định vị GPS giá rẻ, hệ thống cảnh báo khẩn cấp, và đặc biệt là các hệ thống thanh toán POS sử dụng mạng 2G rất phổ biến. Những thiết bị này thường chỉ yêu cầu dữ liệu thấp, độ phủ sóng rộng và chi phí kết nối thấp, nên 2G vẫn là giải pháp tối ưu nhất. Việc tắt mạng 2G đột ngột có thể dẫn đến hàng triệu thiết bị này trở nên vô dụng, gây ra sự gián đoạn lớn trong kinh doanh và đời sống.

Thậm chí ngay cả các quốc gia phát triển như Mỹ và nhiều nước châu Âu cũng gặp không ít khó khăn trong việc loại bỏ hoàn toàn 2G. Một minh chứng rõ nét là Mỹ, quốc gia đã bắt đầu quá trình tắt 2G từ nhiều năm trước nhưng đến nay vẫn chưa hoàn tất. Một số nhà mạng lớn như AT&T và T-Mobile đã tuyên bố khai tử 2G từ lâu nhưng quá trình này diễn ra chậm chạp do áp lực từ các ngành công nghiệp sử dụng IoT và các thiết bị cũ. Việc nâng cấp hàng loạt các hệ thống thanh toán, báo động và các thiết bị công nghiệp khác lên công nghệ mới đòi hỏi một khoản đầu tư không nhỏ.

Tại châu Âu, nhiều nước cũng từng tuyên bố lộ trình tắt 2G nhưng liên tục trì hoãn vì vấp phải phản ứng từ người dùng và doanh nghiệp. Đức và Anh là hai ví dụ tiêu biểu khi tiến độ triển khai 5G rất nhanh, nhưng mạng 2G vẫn chưa thể “chấm dứt hoàn toàn”. Sự tồn tại song song này làm phát sinh chi phí vận hành không nhỏ đối với các nhà mạng.

Ngoài ra, một thách thức lớn khác nằm ở mặt quản lý chính sách và pháp lý. Nhiều quốc gia phải đối mặt với áp lực từ dư luận, các nhóm lợi ích, hay các doanh nghiệp sử dụng công nghệ cũ vận động để kéo dài thời gian tồn tại của mạng 2G. Những quốc gia như Việt Nam, Thái Lan hay Philippines đang nỗ lực xây dựng lộ trình rõ ràng nhưng cũng gặp không ít trở ngại từ thị trường.

Để giải quyết vấn đề này, các quốc gia đang nỗ lực triển khai những chiến lược mềm dẻo hơn, chẳng hạn như hỗ trợ tài chính, trợ giá thiết bị di động mới cho người dùng thu nhập thấp, hoặc tạo ra những gói cước giá rẻ để khuyến khích người dùng chuyển đổi sang mạng mới. Những giải pháp này phần nào giúp giảm bớt sự phản ứng từ người dùng và doanh nghiệp, nhưng cũng đòi hỏi một nguồn lực tài chính đáng kể.

Nhìn chung, dù 2G đã trở nên lỗi thời và không còn phù hợp với xu thế công nghệ mới, nhưng để “khai tử” hoàn toàn mạng này không phải là việc dễ dàng. Các quốc gia sẽ còn phải đối mặt với rất nhiều thử thách về kỹ thuật, kinh tế, xã hội và pháp lý trước khi chính thức bước vào kỷ nguyên viễn thông hoàn toàn mới.